Podobnie jak pierwszy warunek, żal za grzechy nie polega na przeczytaniu kilku strof z książeczki. To nie jest żal. Tekst w książeczce to jest tylko pewna forma pomocy, by ten żal wzbudzić, ale istotą nie jest przeczytanie tekstu. Żal za grzechy rodzi się wtedy, kiedy mamy dobrze przeprowadzony rachunek sumienia, kiedy dochodzimy do świadomości grzechu i do tego że to ja jestem winny. Z tej świadomości rodzi się poczucie winy a jednocześnie żalu. 

Żal za grzechy jest to rozumowa świadomość popełnienia złego czynu.

Przy braku żalu za grzechy spowiedź jest nieważna dlatego że żal stanowi istotny warunek sakramentu pokuty mający wpływ na szanse poprawy penitenta. To jest jeden z elementów, który powoduje, że mamy do czynienia z brakiem dyspozycji penitenta. Ten brak dyspozycji penitenta jest warunkiem wystarczającym do odłożenia rozgrzeszenia. To jest to „komu grzechy zatrzymacie, będą zatrzymane”.

Rozróżniamy dwa zasadnicze rodzaje żalu za grzechy, w zależności od motywu:

•Żal doskonały – jego motywem jest miłość do Boga (Kocham Boga i żałuję tego co zrobiłem bo wiem, że źle postąpiłem i że poprzez to zło sprawiłem przykrość Bogu),

•Żal niedoskonały (mniej doskonały) – jego motywem nie jest miłość do Pana Boga, tylko strach wynikający ze świadomości konsekwencji grzechu, czyli strach przed karą i piekłem.

Jeden i drugi jest wystarczający do ważności spowiedzi.

Do żalu doskonałego dochodzimy poprzez żal mniej doskonały, to jest naturalny proces, przebiegający od motywów niższych do wyższych. Chcemy się ratować, bo chcemy być zbawieni, dlatego człowiek będzie robił wszystko, żeby uniknąć piekła, i ten motyw owej kary wiecznej, która się jawi jako skutek za popełnione grzechy – zwłaszcza ciężkie i trwanie w tych grzechach – budzi poczucie żalu. Jest to pierwszy krok do miłości Pana Boga, gdyż zbawienie jest uczestnictwem na wieki we wspólnocie z Bogiem.