Pierwsza komunia święta jest to uroczystość katolicka, w której podczas Mszy wierni po raz pierwszy przyjmują Eucharystię, czyli zgodnie z wyznawaną przez siebie wiarą prawdziwe ciało i krew Chrystusa pod postacią chleba. Do pierwszej komunii świętej Kościół dopuszcza wiernych, którzy znają podstawowe prawdy wiary i rozumieją dokonującą się na mszy świętej transsubstancjację. Pierwsza komunia święta jest ważnym wydarzeniem nie tylko dla przyjmujących i ich rodzin, lecz również dla całej wspólnoty parafialnej.

W Polsce wiek przyjęcia pierwszej komunii świętej jest obecnie ustalony na trzecią klasę szkoły podstawowej. Istnieje także możliwość dopuszczenia do Komunii Świętej dzieci młodszych. Dzieci do tego dnia przygotowują się cały rok. W coraz większej liczbie parafii prowadzi się także program formacji duchowej rodziców tych dzieci, zwykle przez świeckich katechistów, przygotowywanych do tego zadania w Szkole Katechistów. Przed I Komunią Świętą wymagana jest zawsze spowiedź.

W starożytności komunia św. była po raz pierwszy udzielana zaraz po przyjęciu chrztu, gdyż w pierwszych wiekach chrześcijaństwa chrzczono głównie osoby dorosłe, które przyjmowały wiarę. W 1215 roku Sobór Laterański IV określił, że każdy katolik po dojściu do używania rozumu powinien przynajmniej raz w roku (na Wielkanoc) po spowiedzi przyjąć Komunię Świętą, kilka wieków później potwierdził to Sobór Trydencki, wyklinając z Kościoła tych, którzy twierdzą inaczej. Dodatkowo Ojcowie Soboru potępili pogląd mówiący, że dzieciom nieposiadającym używania rozumu potrzebna do zbawienia jest komunia święta.

Praktykę jednoczesnej komunii św. wielu dzieci wprowadzili w XVII wieku Księża Misjonarze. Uroczystość pierwszokomunijna była organizowana na zakończenie misji. Zwyczaj ten rozpowszechniał się poszczególnych diecezjach świata a na ziemie polskie dotarł w I połowie XIX wieku. Około czterdziestu dzieci z kościoła św. Małgorzaty przyjęło I Komunię Świętą 16 maja 1842 roku, w drugim dniu uroczystości Zesłania Ducha Świętego podczas nabożeństwa w archikatedrze w Poznaniu, w którym uczestniczył abp Marcin Dunin (Prymas Polski).

Organizowanie uroczystości pierwszokomunijnych przyjęło się w całym Kościele za pontyfikatu Piusa X.

Za względu na to, że w późnym średniowieczu pobożność adoracyjna zaczynała wypierać sakramentalne przyjmowanie Ciała Pańskiego, Sobór laterański IV nakazał, aby wierni, którzy osiągnęli wiek rozeznania (używania rozumu), przystępowali do Komunii Świętej przynajmniej raz w roku. Ów wiek rozeznania był przeważnie definiowany jako wiek, w którym dziecko potrafi odróżnić, co jest uczciwe, od tego, co uczciwe nie jest, a w kwestii wiary odróżnia zwykły chleb od Chleba Eucharystycznego.

Podczas uroczystości I komunii św. można wyróżnić następujące punkty:

• Msza (rano)
  • przywitanie dzieci przed kościołem;
  • błogosławieństwo dzieci przez rodziców (jeśli takowego nie było wcześniej w domu);
  • pokropienie wodą święconą;
  • procesja wejścia i po przybyciu do ołtarza rozpoczęcie mszy przez kapłana;
  • odczytanie czytań i wykonanie przypisanego śpiewu przez dzieci lub ich rodziców;
  • po kazaniu odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych;
  • modlitwa wiernych (dzieci lub ich rodzice);
  • przyniesienie darów ofiarnych przez dzieci;
  • przyjęcie przez dzieci komunii przed pozostałymi wiernymi;
  • pieśń dziękczynna w wykonaniu dzieci;
  • życzenia;
  • błogosławieństwo;
  • procesja wyjścia.

Dla podkreślenia ważności wydarzenia dzieci, które po raz pierwszy przyjęły Eucharystię obdarowywane są przez najbliższych podarunkami.